Historia powstania islamu jako doktryny społeczno-politycznej

Powstanie islamu wiąże się nie tylko z pojawieniem się nowej religii, lecz także z utworzeniem państwa zjednoczonych plemion arabskich, opartego na zasadach ustanowionych przez jego twórcę, Mahometa. Praca Hassana Jamsheera poświęcona jest właśnie społeczno-politycznej doktrynie islamu, która stała się podstawą organizacji i ustroju muzułmańskiej społeczności (ar. umma). Autor rozpoczyna od opisu świata arabskiego przed islamem i warunków, w jakich przyszło działać Mahometowi, miały one bowiem zasadniczy wpływ na formowanie się jego poglądów na temat związku religii z państwem i prawem. Następnie przedstawia poszczególne etapy misji Mahometa w dziele budowy muzułmańskiego państwa idealnego. Końcowa, obszerna część książki jest poświęcona oddziaływaniu tradycji wczesnomuzułmańskiej na współczesną myśl społeczno-polityczną islamu. Omówiono tu dorobek tak ważnych dla odrodzenia arabskiego dziewiętnastowiecznych myślicieli, jak: At-Tahtawi, Al-Afghani, Muhammad Abduh, Al-Kawakibi oraz - już w XX wieku - Taha Husajn. Prześledzono również elementy tej tradycji w ideologii socjalizmu arabskiego i fundamentalistów muzułmańskich.

Hassan Ali Jamsheer jest historykiem i politologiem, profesorem Uniwersytetu Łódzkiego, w którym kieruje Katedrą Studiów Bliskowschodnich, oraz członkiem Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN. Opublikował liczne prace z zakresu współczesnej historii Bliskiego Wschodu i arabsko-muzułmańskiej myśli społeczno-politycznej, m.in. ostatnio: Współczesna historia Iraku, Reforma władzy i społeczeństwa w arabsko-muzułmańskiej myśli politycznej wieków XIX i XX.

Warszawa 2009

Wstęp
Rozdział I Arabia przedmuzułmańska

Rozdział II Muhammad i podstawy nowego monoteizmu

Rozdział III Jednostka - wspólnota (umma) - państwo

Rozdział IV Historia polityczna, okres mekkański 610-622

Rozdział V Historia polityczna, okres medyński 622-632

Rozdział VI Państwo idealne. Państwo islamu za panowania Kalifów Prawowiernych 

Rozdział VII Współczesna rola tradycji wczesnomuzułmańskiej 
I. Myśliciele 
Rifa'a Rafi At-Tahtawi (1801-1873)
Dżamal Ad-Din Al-Afghani (1838-1897)
Muhammad Abduh (1849-1905)
Abd Ar-Rahman Al-Kawakibi (1854-1902)
Taha Husajn (1889-1973)
II. Ruchy polityczne
Socjalizm arabski
Fundamentalizm muzułmański

Zakończenie

Słowo końcowe

Bibliografia
Źródła
Monografie
Artykuły
Wydawnictwa encyklopedyczne i seryjne

Indeks imion

Fundamentalizm muzułmański

Najpoważniejszym nurtem konkurencyjnym wobec ideologii socjalizmu arabskiego był ten, który przyjęło się nazywać fundamentalizmem muzułmańskim, postulującym powrót do źródeł islamu i reprezentowanym przez organizację zwaną Bractwem Muzułmańskim lub Braćmi Muzułmanami (Al-Ichwan al-Muslimun). Organizacja została założona w Egipcie w końcu lat dwudziestych XX w. Przywódcami Bractwa i twórcami jej ideologii byli: Hasan Al-Banna (1906-1949), a następnie Sajjid Kutb (Qutb, 1906- 1966).
Hasan Al-Banna urodził się w miejscowości Mahmudijja (około 170 km na północny-zachód od Kairu). Ojciec jego był zegarmistrzem, a jednocześnie imamem prowadzącym modły i nauczycielem w miejscowym meczecie. Ojciec kontynuował naukę w religijnej uczelni Al-Azhar, uczęszczając na wykłady Muhammada Abduha i pisząc rozprawy na tematy religijne. Hasan wychował się w atmosferze religijnej. Następnie jako nastolatek przyłączył się do bractwa sufickiego zwanego hafsijja, którego pozostał przez następnych dwadzieścia lat aktywnym członkiem. W wieku szesnastu lat udał się do Kairu, gdzie uczęszczał do szkoły nauczycielskiej Dar al-Ulum (Kolegium Nauk), która kształciła nauczycieli języka arabskiego ze specjalizacją w zakresie filologii arabskiej. W Kairze zapoznał się też z Muhammadem Raszidem Ridą i jego zbiorami bibliotecznymi oraz śledził czasopismo „Al-Manar” wydawane przez Ridę. Po ukończeniu szkoły nauczycielskiej w 1927 r., Al-Banna otrzymał posadę nauczyciela języka arabskiego w szkole podstawowej w Isma’iliji – siedzibie obcego wówczas Towarzystwa Kanału Sueskiego oraz stolicy okupowanej Strefy Kanału (Canal Zone). Zdaniem Al-Banny, ówczesna sytuacja w Egipcie charakteryzowała się niepokojami politycznymi, brakiem jedności narodowej, wzrastającym upadkiem moralności, spadkiem szacunku dla tradycji i religii oraz entuzjazmem ze strony wyższych i średnich warstw społecznych dla zachodniej kultury świeckiej. Poza tym kraj był jedynie nominalnie niezawisły, w rzeczywistości okupowany przez Wielką Brytanię, a jego gospodarka znajdowała się pod obcą dominacją.
Al-Banna doszedł więc do przekonania, że ma przed sobą do spełnienia misję historyczną. W 1928 lub 1929 r. założył pierwszą komórkę swojej organizacji Bractwa Muzułmańskiego, która rozwinęła się w bardzo szybkim tempie. W 1932 r. miała 15 oddziałów, w 1940 – 500, a w 1949 – 2000, skupiających 500 tysięcy członków i tyle samo sympatyków. Pełen rejestr i rozeznanie w rzeczywistej sile Bractwa miał tylko sam założyciel. 

Napisz opinię